ذخیره‌گاه زیست‌کره، مناطق حفاظت‌شده طبیعی-زیستی بین‌المللی هستند که علاوه بر حفاظت، دستاوردهایی نظیر ارائه سایت‌های مطالعاتی کم‌نظیر به دانشمندان و تجربه مهارت انسان در پشتیبانی از توسعه پایدار را نمایان می‌سازند. اعلام ذخیره‌گاه‌های زیست کره برای جلوگیری از تغییرات برگشت‌ناپذیر و بهره‌برداری ناپایدار از منابع طبیعی، در عین نیاز به بهره‌برداری از طبیعت (باتوجه به رشد روزافزون جمعیت) شکل گرفته‌است و به یکی از تقسیم بندی‌های مهم حفاظتی جهان بدل شده‌است. این مناطق حفاظت شده از طرف یونسکو تحت پوشش دفتر شورای هماهنگی بین‌المللی برنامه انسان و کره مسکون (MAB) قرار دارند و از آغاز اجرای آن (دهه ۱۹۶۰ میلادی) تاکنون ۵۵۳ ذخیره گاه زیست‌کره در ۱۰۷ کشور جهان به ثبت رسیده‌است.

هرساله ۱۲ آبان‌ماه گرامیداشت روز جهانی ذخیره‌گاه زیست‌کره است و امسال نیز این روز با شعار «از توافق تا اقدام: بازسازی تنوع زیستی» موضوعی است که در سال ۲۰۲۳ برای بزرگداشت این روز انتخاب شده است. هدف این است که با استفاده از مفهوم "بازسازی" به طور خاص، تفکر عملی در مورد سناریوهای احتمالی آینده را تحریک کند.

علیرضا نجیمی، سرپرست دفتر مدیریت زیستگاه‌ها و امور مناطق سازمان حفاظت محیط‌ زیست با اشاره به روز جهانی زیست کره اظهارکرد: شعار دهمین نشست شبکه ذخیره گاه‌های زیست کره جنوب و مرکز آسیا (ساکام) RIDGE TO REEF از قله کوه‌ها تا قعر دریاها است که نشان از محدوده گسترده تاثیرگذاری و تاثیرپذیری ذخیره‌گاه‌ها دارد. در این نشست و در آستانه روز جهانی ذخیره گاه‌های زیست کره (سوم نوامبر)، گزارش ملی ذخیره گاه‌های زیست کره کشور را با معرفی سایت‌های ذخیره‌گاه‌های سیزده گانه، برنامه‌ها، ظرفیت ها و چالش ها و اولویت توسعه شبکه ذخیره‌گاه‌های زیست‌کره ضمن معرفی سایت‌های ذخیره‌گاهی داخلی و فرامرزی آینده و نیز لزوم معرفی یخچال‌هاب طبیعی کوهستانی کشور که تحت تاثیر تغییر اقلیم در معرض خطر قرار گرفته‌اند؛ به عنوان ذخیره‌گاه زیست کره جدید، ارائه شد همچنین به ضرورت توسعه رویکردهای مشارکتی همچون تکنیک نقشه سازی مشارکتی یا PGIS اشاره شد.

وی افزود: حفظ تنوع زیستی نه تنها در ذخیره‌گاه‌های زیست کره بلکه در تمام عرصه‌های طبیعی ضروری است چرا که به حفظ ذخایر ژنتیکی صورت منتج می‌شود. از طرفی نیز با توجه به اهمیت جهانی ذخیره گاه‌های زیست‌کره و ارزش‌های جهانی آن‌ها اهمیت حفاظت تنوع زیستی دوچندان می‌شود. همچنین در ذخیره‌گاه‌ها علاوه بر حفظ تنوع زیستی حفظ تنوع فرهنگی و اجتماعی مردم بومی و جوامع محلی نیز اهمیت خاصی دارد.

ضرورت توجه بیشتر به ذخیرگاه‌های آبی ارومیه، میانکاله و هامون

نجیمی تاکید کرد: تمامی ذخیره‌گاه‌ها نیازمند توجه و تدوین برنامه عمل ملی هستند بنابراین ذخیره گاه‌های آبی از جمله ارومیه، هامون و میانکاله به‌دلیل خشکسالی‌های پی در پی و کاهش میزان آب نیاز به توجه بیشتری دارند.

سرپرست دفتر مدیریت زیستگاه ها و امور مناطق سازمان حفاظت محیط‌زیست ادامه داد: از جمله اقدامات انجام شده در خصوص حفظ ذخیره‌گاه‌ها می‌توان به جلب مشارکت جامعه محلی در اغلب سایت‌های ذخیره‌گاهی به‌ویژه سایت‌های تالابی در قالب طرح‌های مدیریت، اختصاص ردیف اعتباری برای دو ذخیرگاه زیست کره شامل دنا و گلستان به منظور تقویت حفاظت از تنوع زیستی، ایجاد ساختار مدیریت مشارکتی در سطوح استانی در سه ذخیره‌گاه به منظور تجمیع ظرفیت‌های استانی در پایداری تنوع زیستی، شورای راهبری ذخیره گاه زیست کره گلستان، شورای راهبری ذخیره‌گاه زیست‌کره میانکاله، ستاد احیای دریاچه ارومیه اشاره کرد.

وی همچنین درباره اقداماتی که برای حفظ زیست‌کره نیاز است گفت: اقداماتی همچون ایجاد ساختار مدیریت مشارکتی در تمامی سایت‌های ذخیره‌گاهی، ایجاد چارت سازمانی در سازمان محیط زیست، اختصاص ردیف بودجه برای اجرای برنامه مدیریت ذخیره‌گاه‌ها، ایجاد بستر قانونی مدیریت ذخیره گاه‌ها، تدوین برنامه مدیریت ذخیره گاه‌ها بر اساس برنامه عمل لیما ۲۰۱۶-۲۰۲۵ برای حفاظت از زیست‌کره نیاز است.

سرپرست دفتر مدیریت زیستگاه ها و امور مناطق ادامه داد: یکی از اهداف ایجاد ذخیره گاه‌های زیست‌کره استفاده از ظرفیت‌های مردمی و تعامل ایشان در مدیریت منطقه با تامین معیشت جوامع محلی است. در واقع ذخیره‌گاه‌های زیست کره با حضور مردم معنی پیدا می‌کند که علاوه بر حفاظت از منطقه از منافع آن بهره‌مند و به نوعی بهره‌برداری پایدار صورت می‌گیرد.

نجیمی در پایان تصریح کرد:همچنین می‌توان از ظرفیت بخش خصوصی در راستای اجرای برنامه‌های مدیریتی از جمله طبیعت‌گردی بهره برد. علاوه بر این به دلیل آنکه مدیریت این‌گونه سایت‌ها باید فرابخشی باشند، استفاده‌ از ظرفیت تمامی دستگاه‌های دولتی و نظامی تاثیرگذار و تاثیر پذیر بر اینگونه مناطق، در برنامه مدیریت آن‌ها مد نظر است.